ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γιώργος Σαρηγιάννης- ομότιμος καθηγητής αρχιτεκτονικής ΕΜΠ. ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Αναδημοσίευση άρθρου -με γλωσσικές μεταρρυθμίσεις-  (17.09.2013)- το οποίο είχε δημοσιευτεί  με τίτλο  «η προσέγγιση της αστικοποιήσεως μέσα από την λογοτεχνική βιβλιογραφία»  στα Τεχνικά Χρονικά τεύχος 3/1978, σελ. 91-112.   Σελ. 33,  κείμενο ,εικόνες ,χάρτες,διαγράμματα. Αναρτάται στην ATTIKIPEDIA με σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα στις 20.11.2018.  Για να το ανακτήσετε μπορείτε να πατήσετε  εδώ 

Περίληψη

Η πόλη, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, που εννοιολογικά περιγράφεται, σαν έκφραση στο χώρο των κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων, ή με άλλα λόγια, αποτελεί το χώρο όπου εκτυλίσσονται οι οικονομικές και κοινωνικές διεργασίες.

Βασικό φαινόμενο που συνοδεύει την εξέλιξη της πόλης από χιλιετίες, είναι η αστικοποίηση, που συνδέεται άμεσα με τον ρόλο της πόλης μέσα στην όλη παραγωγική διαδικασία και που εκφράζεται σε δυο κύριους τομείς: τον κοινωνικο/οικονομικό, δηλαδή την μεταλλαγή της οικονομικής συγκρότησης και την εξέλιξη του τρόπου ζωής, και τον πολεοδομικό, όπως τη δομή της, την μορφή της, την σχέση της με την ύπαιθρο κλπ.

Η αστικοποίηση, σαν κοινωνικό, οικονομικό και πολεοδομικό φαινόμενο, προσεγγίζεται όχι μόνο μέσα από τα στενά στατιστικά, οικονομικά και πολεοδομικά στοιχεία, αλλά, και κυρίως στην κοινωνική της πλευρά, και μέσα από τη λογοτεχνία.

Αυτό στο βαθμό που η λογοτεχνία μας δίνει πιο κατανοητά, βιώματα από τον «τρόπο ζωής» σε ένα δεδομένο τόπο και χρόνο, είναι απαραίτητο συμπλήρωμα για την αφομοίωση των οικονομικών και κοινωνικών εννοιών και μας δείχνει ανάγλυφα την άμεση συσχέτιση των πολεοδομικών στοιχείων της πόλης με τη βάση τους, την οικονομία και κοινωνία του δεδομένου τόπου και χρόνου.

Έτσι, στη μελέτη αυτή, αναλύονται οι οικονομικοκοινωνικές σταθερές για τέσσερις βασικές περιόδους του ελληνικού χώρου (αστικοποίηση του 1770, αστικοποίηση του 1880, μεσοπόλεμος και σύγχρονη εποχή), και δίνεται μέσα από λογοτεχνικά κείμενα ή εικόνα του χώρου και της κοινωνίας που τον παρήγαγε και τα βιώματα από τον «τρόπο ζωής» και την αντίστοιχη αστικοποίηση.

Ειδικότερα, η πρώτη εποχή (1770) χαρακτηρίζεται από την πρώτη άνθιση της χειροτεχνίας, βιοτεχνίας και κυρίως εμπορίου, σαν πρώτη εμφάνιση της αστικής τάξεως στην Ελλάδα μέσα σε πλαίσια εξαρτημένης μεταπρατικής δομής. Στο πέρασμα αυτό της φεουδαλικής προς την αστική τάξη, παρατίθενται κείμενα του Παπαδιαμάντη, του Κόντογλου, του Καρκαβίτσα.

Στην δεύτερη φάση (1880-1920), αναλύεται η ακμή της ελληνικής αστικής κοινωνίας, που εκφράστηκε στην ανάπτυξη των επαρχιακών ελληνικών πόλεων και της Αθήνας, μέσα από κείμενα του Παπαδιαμάντη, Κόντογλου, Δροσίνη.

Στην τρίτη φάση (μεσοπόλεμος 1922-1940) περιγράφεται η πτώση της στοιχειώδους αυτοτελούς οικονομίας, η εντεινόμενη εξάρτηση και η παρακμή της εθνικής αστικής τάξης και της ελληνικής επαρχιακής πόλης και παρατίθενται κείμενα του Χατζή κυρίως.

Τέλος, στην τέταρτη φάση, την μεταπολεμική, αναλύονται ή αναφέρονται κείμενα του Βασιλικού και του Κοτζιούλα, πάνω στη διάλυση της υπαίθρου και την παρασιτική γιγάντωση των μεγάλων αστικών κέντρων.

Σε αναλογία με τα παραπάνω, δίνονται εικόνες και χάρτες από τους αντίστοιχους χώρους πόλεων και χωριών, ώστε να γίνει η σύνδεση των βιωμάτων οικονομία –τρόπος ζωής- χώρος.