Διαδρομες της Αρχιτεκτονικης

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ

Το εργαστήριο του Σ.Α.Δ.Α.Σ. – Π.Ε.Α. (τμήματος Αττικής), με τίτλο: «Διαδρομές της Αρχιτεκτονικής, από τις απαρχές της εμφάνισης του Μοντερνισμού έως σήμερα, στην Αττική», αποσκοπεί στη δημιουργία μιας μεθοδολογίας συλλογής, οργάνωσης και παρουσίασης όλων των υφιστάμενων δεδομένων που αφορούν στον τρόπο δημιουργίας του δομημένου, και γενικότερα ανθρωπογενούς, περιβάλλοντος της περιοχής της Αττικής κατά την εν λόγω περίοδο. Ως ¨τρόπο δημιουργίας¨ εννοείται το σύνολο όλων εκείνων των συσχετισμών, αλληλεπιδράσεων και διαδικασιών μεταξύ των διάφορων τεχνολογικών, νομικών, καλλιτεχνικών, κοινωνικών, κ.λ.π., παραμέτρων που καθόρισαν την εξελικτική πορεία της οπτικά προσλαμβάνουσας εικόνας) ολόκληρου του σύγχρονου δομημένου, αλλά και γενικότερα ανθρωπογενούς, περιβάλλοντος της Αττικής, καθώς ακόμα και των όποιων προσωπικών μαρτυριών [1] των κατοίκων της ως προς τα παραπάνω (βλ. επίσης Πίνακα Περιεχομένων).

H πρώτη περίοδος λειτουργίας του εργαστηρίου ήταν το 2015-2016, και προκειμένου να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος του η επιστημονική επιτροπή του προέβη στη στοιχειοθέτηση ενός καταλόγου παραμέτρων σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να γίνει η επιλογή των σχετικών μεθοδολογικών στοιχείων, στην επί τόπου επίσκεψη ορισμένων εκ των αντιπροσωπευτικών περιοχών που επιλέχθηκαν να μελετηθούν πιλοτικά, καθώς και σε μια, υποστηρικτική του όλου αυτού εγχειρήματος, διεπιστημονική διημερίδα εισηγήσεων. Η διημερίδα εισηγήσεων πραγματοποιήθηκε στις 18/03/2016 και 21/03/2016 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Τ.Ε.Ε., στην Αθήνα.

Σε κάθε μια από αυτές τις εισηγήσεις αναπτύχθηκε ξεχωριστά ένα συγκεκριμένο σχετικό θέμα (π.χ. οι διατάξεις των οικοδομικών κανονισμών, η συμβολή των μέσων μαζικής μετακίνησης σταθερής τροχιάς στην εξέλιξη του δομημένου περιβάλλοντος, κ.ά.), από σχετικούς με το αντικείμενο ομιλητές. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο προέβησαν, βάσει των εν λόγω εισηγήσεων και υπό την καθοδήγηση της επιστημονικής επιτροπής του, στην πιλοτική συλλογή στοιχείων τόσο μέσα από το όποιο, διάσπαρτα υφιστάμενο, αρχειακό υλικό (ιστορικές φωτογραφίες, σχέδια, κ.ά.) όσο και με επί τόπου έρευνα (φωτογράφηση υφιστάμενης κατάστασης, καταγραφή μαρτυριών από τους σημερινούς κατοίκους, κ.ά.). Τα στοιχεία εκείνα οργανώθηκαν σύμφωνα με τις προαναφερθείσες ιδιαίτερες παραμέτρους και παρουσιάστηκαν από τις επιμέρους ομάδες εργασίας που συγκροτήθηκαν, κατά την αντίστοιχη ημερίδα που διοργανώθηκε στις 03/06 του ίδιου έτους, επίσης στην αίθουσα εκδηλώσεων του Τ.Ε.Ε. στην Αθήνα.

Τα περιεχόμενα αυτής της παρουσίασης συνίστατο σε συγκεκριμένες εικόνες, με φωτογραφίες και σχέδια από τις διάφορες φάσεις εξέλιξης αντιπροσωπευτικών περιοχών της Αττικής , οι οποίες συνοδεύονταν και από σχετικές προφορικές αναπτύξεις. Τελικός σκοπός αυτής της παρουσίασης ήταν η ερμηνεία του τρόπου δημιουργίας και, στη συνέχεια, των μετασχηματισμών της εικόνας των εν λόγω περιοχών από την περίοδο της εμφάνισης του Μοντερνισμού στην Ελλάδα έως σήμερα.

Κατά το τρέχον δεύτερο έτος λειτουργίας του εργαστηρίου (2016-2017) επιχειρείται από την επιστημονική επιτροπή του η δόμηση μιας οριστικής μεθοδολογίας προσέγγισης του όλου ζητήματος βάσει των σχετικών συμπερασμάτων της προηγούμενης περιόδου (2015-2016). Η συγκεκριμένη μεθοδολογία προβλέπεται να αποτελέσει τη βάση για μία αντίστοιχη δεύτερη, περισσότερο εξειδικευμένη, δράση των αρχικών ομάδων εργασίας, επίσης τόσο επί του όποιου υφιστάμενου αρχειακού υλικού όσο και μέσω εργασίας πεδίου. Προς υποστήριξη αυτού προβλέπεται η διοργάνωση μιας δεύτερης σειράς ανάλογων υποστηρικτικών εισηγήσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017. Με την ολοκλήρωση του κύκλου εργασιών του εργαστηρίου θα οριστικοποιηθεί το παρόν διαδραστικό κείμενο συνοδευόμενο με εικόνες, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα εισαγωγής σ’ αυτό τεκμηριωμένων σχετικών μεθοδολογικών στοιχείων, ή ακόμα και τη δυνατότητα πρότασης εισαγωγής νέων τέτοιων στοιχείων, από τους χρήστες του, τόσο για εκείνες τις αντιπροσωπευτικές περιοχές που επιλέχθηκαν να μελετηθούν όσο και για όλες τις υπόλοιπες περιοχές της Αττικής. Καθώς αυτό σταδιακά θα λαμβάνει χώρα, θα εμφανίζεται αντίστοιχα και η συνολική πορεία της δημιουργίας της εικόνας της Αττικής από την περίοδο της εμφάνισης του Μοντερνισμού έως και σήμερα.

Επειδή όμως και ως προς το σύνολο του ελλαδικού χώρου διαπιστώνεται ότι υπάρχει μια αντίστοιχη μ’ αυτήν της Αττικής ανάγκη σφαιρικής παρουσίασης του τρόπου δημιουργίας του δομημένου, και γενικότερα ανθρωπογενούς, περιβάλλοντός του, σκοπό του εργαστηρίου στο μέλλον αποτελεί η εφαρμογή της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε για την Αττική και στις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας.

Πίνακας περιεχομένων (μεθοδολογικά στοιχεία)

ΚΕΙΜΕΝΟ:

1) Συνοπτική ιστορική ανασκόπηση (πρώτη ιστορική αναφορά, αν υπάρχει, και πως ήταν κατά την περίοδο 1900-1930).

2) Επεξήγηση της εξέλιξης της κάθε περιοχής κατά δεκαετείς περιόδους βάσει:

 2.1) Ιδιωτική κοινωνική διαστρωμάτωση: 
        2.1.α) προέλευση κατοίκων
        2.1.β) εισοδηματικά κριτήρια
        2.1.γ) ιδιωτικής χρήσης κτίρια : - κατοικίας
                                         - εργασίας  > γραφεία, επαγγελματικοί χώροι. 
                                         - εμπορίου  > εμπορικά καταστήματα, εμπορικά κέντρα.
                                         - αναψυχής  > θεματικά  πάρκα,  κινηματογράφοι, εστιατόρια,καφενεία, ¨bar¨. 

 2.2) Δημόσιες αναπτυξιακές παράμετροι: 
        2.2.α) κτίρια δημόσιας χρήσης:   - γραφεία δημόσιων υπηρεσιών.  
                                         - νοσοκομεία
                                         - εκκλησίες
        2.2.β) ανοιχτοί χώροι: -πλατείες
                                     - πάρκα
                                     - θεματικά πάρκα
        2.2.γ) υποδομές:  -ύδρευση
                                     - ηλεκτρισμός (μόνο Δ.Ε.Η.)
                                     - δίκτυα τηλεπικοινωνιών (μόνο Ο.Τ.Ε.)
                                     - οδικοί άξονες  
                                     - γραμμές τραμ
                                     - Mέσα μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς: > ηλ. σιδηρ/μος (πράσινη γραμμή του Μετρό)                        
                                                                                                               > Μετρό  
                                                                                                               > προαστιακός σιδηρόδ/μος 
                                                                                                               > σιδηρόδρομοι εθνικού δικτύου στην Αττική:                        
                                                                                                                  >> σιδηρόδρομος προς Πελοπόννησο
                                                                                                                  >> σιδηρόδρομος προς Β. Ελλάδα
                                                                                                                  >> σιδηρόδρομος προς Λαύριο

ΕΙΚΟΝΕΣ:

1) Πολεοδομική / χωροταξική κλίμακα

Εισαγωγή πολεοδομικών χαρτών και αεροφωτογραφιών κατά τις εξής κατηγορίες: 1.1) Ιστορικά κέντρα

      - Αθήνα (ιστορικό τρίγωνο)
      - Πειραιάς
      - Ιστορικά κέντρα περιφερειακών οικισμών της Αττικής (π.χ. Μαρκόπουλο, Ελευσίνα, κ.ά.)

1.2) Σχεδιασμένοι οικισμοί (βάσει προτύπων)

      - Προσφυγικοί οικισμοί
      - Κηποπροάστια 
      - Οικισμοί Ο.Ε.Κ.
      - Οικισμοί Ο.Α. ¨Αθήνα 2004¨
      - Οικισμοί συνεταιρισμών

1.3) Διαρκείς

      - Εντάξεις στο σχέδιο πόλης
      - Περιοχές αυθαιρέτων (που πιθανά εντάχθηκαν και μεταγενέστερα)
      - Περιοχές Β κατοικίας που μετατράπηκαν σε Α (π.χ. Ανατολική Αττική)
      - Πρώην βιομηχανικές περιοχές με μεταβαλλόμενο χαρακτήρα (π.χ. Λαύριο - ειδική σύνθεση της 
        τοπικής κοινωνίας, οικισμοί Θριάσιου πεδίου, κ.ά.)

2) Κτιριακή κλίμακα

 Εισαγωγή εικόνων και ομαδοποίηση τους κατά δεκαετείς περιόδους, ως εξής: 
 2.1) εικόνων κτιρίων
        2.1.α) Εικόνες κτιρίων με πληροφορίες για τα εξής χαρακτηριστικά:
           - Ταυτότητα μελετητών ή και κατασκευαστών
                  - Σύστημα δόμησης: > συνεχές
                                             > πανταχόθεν  ελεύθερο
                                             > pilotis
                                             > στοές
          - Ύψος/αριθμός ορόφων/ Δώμα / Κεραμοσκεπή
          - Υλικό κατασκευής του Φ.Ο.
         - Υλικά κατασκευής των όψεων: >κονιάματα (σοβάς,¨αρτιφισιέλ¨, κ.λ.π.)
                                                              >επενδύσεις (διάφορα μάρμαρα, πέτρες, κ.λ.π.)
                                                              >είδος κουφωμάτων (ξύλινα, αλουμίνια, σιδερένια, πλαστικά)
          - Είδος ανοιχτών χώρων στις όψεις: > πρόβολοι (μπαλκόνια)
                                                                    > ημϊυπαίθριοι χώροι
          - Eπιρροές από διεθνή αρχιτεκτονικά κινήματα ( Μοντέρνο Κιν. / Μεταμοντέρνο Κιν. /Αποδόμηση, κ.λ.π.) 

          - Επιρροές από νομοθεσία: >οικοδομικοί κανονισμοί (διάφοροι Γ.Ο.Κ./ Ν.Ο.Κ.)
                                                      >αντισεισμικοί κανονισμοί 
                                                      > κανονισμοί θερμομόνωσης
                                                      > ειδικά διατάγματα 
 2.2) Εικόνες μετώπων οδών για ανάδειξη των κτιρίων (με μετωπική φωτογράφηση όψεων κτιρίων) 

 2.3) Εικόνες ανοιχτών χώρων (πλατείες, πάρκα, ¨παιδικές χαρές¨, κ.λ.π.), με πληροφορίες για τα εξής χαρακτηριστικά:
 - Ταυτότητα μελετητών ή και κατασκευαστών
 - Χρησιμοποιούμενα υλικά (όπως διαπιστώνονται επί τόπου)
 - Επιρροές από διεθνή αρχιτεκτονικά κινήματα ( Μοντέρνο Κιν. / Μεταμοντέρνο Κιν./  Αποδόμηση, κ.λ.π.)

 2.4) Εικόνες οδικών αξόνων με προοπτική φωτογράφηση  (άξονας φωτογράφησης παράλληλος με τον άξονα του δρόμου).     
        2.4.α)  Εικόνες κύριων ή χαρακτηριστικών οδικών αξόνων 
        2.4.β)  Εικόνες οδικών αξόνων με μέσα μαζικής μεταφοράς ( Τραμ, Τρόλεϊ, Λεωφορεία, ή οτιδήποτε άλλο)
  1. Προφορικές μαρτυρίες, υπό τη μορφή συνεντεύξεων, σχετικά με ζητήματα που στην ελληνική πραγματικότητα δεν καταγράφονται πάντα με επίσημο τρόπο. Τέτοια είναι, για παράδειγμα, το πότε ακριβώς στο παρελθόν ολοκληρώθηκαν ορισμένα κτίρια, υποδομές, κ.λ.π., ή αντίθετα, οι πιθανοί πραγματικοί λόγοι που αυτά (τα κτίρια, οι υποδομές, κ.λ.π.) δεν ολοκληρώθηκαν, οι απόψεις των εκάστοτε κατοίκων περί ενός μελλοντικού ή υφιστάμενου κτιρίου ή τεχνικού έργου υποδομής, καθώς και όποια άλλη πληροφορία κρίνεται από την εκάστοτε συντακτική επιτροπή του Σ.Α.Δ.Α.Σ. – Π.Ε.Α. (τμήμα- τος Αττικής) ότι σχετίζεται με το θέμα.