Επιστολή προς τον Δήμο Άρτας με θέμα το Ξενία Άρτας στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης που γίνεται για το έργο “Ξενία & Κάστρο ανοιχτό για όλους”

Ο Δήμος Άρτας έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την Πρόταση της Αρχιτεκτονικής Μελέτης Αξιοποίησης του ΞΕΝΙΑ ΑΡΤΑΣ. 

Την πρόταση μπορείτε να βρείτε εδώ.

Στο πλαίσιο της παραπάνω δημόσιας διαβούλευσης,  από την Πέμπτη 30 Απριλίου έως το ο Σάββατο 30 Μαΐου 2020, συνάχθηκε και κοινοποιήθηκε η παρακάτω επιστολή. 

—–

Αθήνα, 22 Μαΐου 2020

Προς τον Δήμο Άρτας

Κοινοποίηση:
Γραφείο Δημάρχου, Γραφεία Αντιδημάρχων, Δημοτικό Συμβούλιο.

Επιστολή προς τον Δήμο Άρτας με θέμα το Ξενία Άρτας στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης που γίνεται για το έργο “Ξενία & Κάστρο ανοιχτό για όλους”

Αξιότιμες Κύριες/Αξιότιμοι Κύριοι,

    Το γεγονός ότι ο Δήμος Άρτας μετά από πολυετή αγώνα, που όλοι μας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να επαινέσουμε, πήρε την πολυπόθητη χρηματοδότηση για το έργο “Ξενία & Κάστρο ανοιχτό για όλους” που αφορά την αξιοποίηση του Ξενία Άρτας, μπορεί να δώσει τη διπλή ευκαιρία για τη διάσωση του κτιρίου και την αξιοποίησή του σε όφελος των κατοίκων της πόλης.

    Δυστυχώς, η Πρόταση της αρχιτεκτονικής μελέτης αξιοποίησης του ΞΕΝΙΑ Άρτας που παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα του Δήμου δεν είναι η προσδοκώμενη, καθώς δεν πρόκειται απλά για επισκευή και επανάχρηση, αλλά για πλήρη ανακατασκευή του Ξενία Άρτας. Η επέμβαση δεν είναι αποκατάσταση, αλλά ένα νέο κτίριο στα ίχνη του παλιού με επιπλέον δόμηση, που αλλοιώνει πλήρως τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του παλιού Ξενία, ενός κτιρίου που είναι τόσο αγαπητό στους πολίτες της Άρτας και απολύτως συνυφασμένο με την ταυτότητα της σύγχρονης πόλης. Επιπλέον, το κτίριο αυτό βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του φρουρίου της Άρτας και η προτεινόμενη μορφή του νέου κτιρίου δεν συνάδει με τον συγκεκριμένο χώρο. Ευτυχώς, η διαβούλευση δίνει τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων και αναθεωρήσεων, με σκοπό τη διάσωση και αξιοποίηση του ιστορικού Ξενία.

    Το Ξενία Άρτας ανεγέρθηκε με σκοπό να εξυπηρετήσει τη διανυκτέρευση μερίδας των τουριστών που χρησιμοποιούν τη ζεύξη του πορθμείου Ελλάδας-Ιταλίας μέσω Ηγουμενίτσας, σε σχέδια (που συντάχθηκαν το διάστημα 1958-59) του αείμνηστου Καθηγητή της Σχολής Αρχιτεκτόνων, Διονύση Ζήβα (1928-2018), όταν ακόμη ήταν νέος αρχιτέκτονας στην Υπηρεσία Μελετών του ΕΟΤ, υπό την επίβλεψη του πρωτοπόρου αρχιτέκτονα του ελληνικού μοντερνισμού, του Άρη Κωνσταντινίδη. Το έργο, αντιπροσωπευτικό δείγμα της εποχής του και εξαιρετικό κτίριο, ανήκει στο Κρατικό Πρόγραμμα ξενοδοχείων και ξενώνων του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, στο λεγόμενο Πρόγραμμα Ξενία.

    Τα Ξενία (ξενοδοχεία, ξενώνες, οδικοί σταθμοί, τουριστικά περίπτερα, οργανωμένες πλαζ κλπ) ανεγείρονται (από τη δεκαετία του ’50) σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια με σκοπό την ανάπτυξη του διεθνούς τουρισμού στην Ελλάδα και την εισροή πολύτιμου συναλλάγματος σε μια τότε αναπτυσσόμενη χώρα. Εκείνη την εποχή, η ιδιωτική πρωτοβουλία διστάζει να επενδύσει στον τομέα του τουρισμού, καθώς η απόσβεση του αρχικού κεφαλαίου ήταν μακροχρόνια, οι υποδομές ανεπαρκείς (μεταφορές, ύδρευση, ηλεκτροφωτισμός κλπ) και το επιχειρηματικό ρίσκο μεγάλο. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ΕΟΤ αναλαμβάνει αυτόν τον τομέα με το Πρόγραμμα Ξενία. Τα έργα του Προγράμματος είναι τα σημαντικότερα κτίρια της μεταπολεμικής μοντέρνας αρχιτεκτονικής, διεθνώς αναγνωρισμένα.

    Δυστυχώς, το Ξενία Άρτας και το εκκλησάκι ανεγείρονται μέσα στο ιστορικό κάστρο της πόλης (μέσα σε αρχαιολογικό χώρο), στη θέση της παλιάς φυλακής, που κατεδαφίζεται για τον σκοπό αυτό. Τότε η συγκεκριμένη τακτική δεν ήταν μεμπτή. Σε μεσαιωνικά μνημεία έχουν ανεγερθεί και μερικά ακόμη Ξενία, κάτι που συμβαίνει κατά κόρον την ίδια εποχή σε άλλες χώρες (πχ Ισπανία, Πορτογαλία). Παρόλα αυτά, το Ξενία σχεδιασμένο με ιδιαίτερη ευαισθησία από τον Δ. Ζήβα, εντάσσεται πλήρως μέσα στο φρούριο και γίνεται αγαπητό στην τοπική κοινωνία, καθώς στέγαζει κάθε είδους τοπικές κοσμικές εκδηλώσεις με αποτέλεσμα να γίνει αναγνωρισμένο τοπόσημο για την πόλη της Άρτας.

    Σχετικά με τη νέα πρόταση για το Ξενία, θέλω να σας καταθέσω κάποια σημαντικά θέματα που θεωρώ ότι πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη για την επαναλειτουργία του κτιρίου, και είναι τα εξής:

• Η επιλογή των χρήσεων πρέπει να γίνει με κριτήρια τη συμβατότητά τους με το υπάρχον κέλυφος και τον περιβάλλοντα χώρο (το φρούριο της πόλης που επιπλέον είναι αρχαιολογικός χώρος). Η ένσταση δεν αφορά τόσο το είδος των χρήσεων, όσο το γεγονός ότι οι προτεινόμενες χρήσεις είναι περισσότερες από αυτές που μπορούν να φιλοξενηθούν στο υφιστάμενο κτίριο.
• Η κατάρτιση του κτιριολογικού προγράμματος πρέπει να ανταποκρίνεται στην υπάρχουσα δόμηση-κέλυφος.
• Να διατηρηθεί οπωσδήποτε η υπάρχουσα δόμηση, αποκλείοντας προσθήκες κατ’ επέκταση ή καθ’ ύψος. Υπέρβαση της υπάρχουσας δόμησης ενέχει επιπλέον τον κίνδυνο καταστροφής του αρχαιολογικού χώρου στον οποίο βρίσκεται. Επιπλέον, μια τέτοια ενέργεια θα διαταράξει τη σχέση του κτιρίου με τον περιβάλλοντα χώρο, δηλαδή την ένταξή του στο τοπίο, που αποτελεί ένα από τα βασικότερα συνθετικά θέματα που απασχόλησαν τους Αρχιτέκτονες των Ξενία.
• Οποιαδήποτε επέμβαση (στο κέλυφος και στο εσωτερικό) πρέπει να σέβεται τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα και τα μορφολογικά στοιχεία του κτιρίου. Η κανονικότητα στη διάταξη των χώρων και η φέρουσα κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα προσφέρουν τη δυνατότητα εναλλακτικών σεναρίων διαμόρφωσης. Ειδικότερα οι επεμβάσεις στις όψεις πρέπει να σέβονται τον υφιστάμενο αρχαιολογικό περίγυρο.
• Η πρόταση αξιοποίησης, πρέπει γίνει από ειδική διεπιστημονική ομάδα αρχιτεκτόνων και μηχανικών που θα ερευνήσει ενδελεχώς όλα τα ζητήματα που αφορούν την επαναλειτουργία ενός ιστορικού κτιρίου του μοντερνισμού (συμβατή χρήση, συμβατή αρχιτεκτονική πρόταση, στατική επάρκεια, ενεργειακή αναβάθμιση, εκσυγχρονισμός ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, ζητήματα πυρασφάλειας, προσβασιμότητα κλπ), με γνώμονα η προτεινόμενη λύση να μην προσβάλλει την αρχιτεκτονική ταυτότητα του κτιρίου.

    Λόγω της ενασχόλησής μου με τα συγκεκριμένα έργα (τα Ξενία) στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής στο ΕΜΠ, θέλω να τονίσω ότι τα προβλήματα που συναντάμε στα κτίρια του μοντερνισμού ως προς τη διάσωση και επανάχρησή τους είναι κοινά παγκοσμίως και είναι συνοπτικά τα εξής:

• Αναζήτηση συμβατής χρήσης, πολλές φορές διαφορετικής από την παλιά.
• Εκτεταμένες φυσικές φθορές λόγω εγκατάλειψης ή και κακής χρήσης.
• Χρίζουν στατικής ενίσχυσης που ενδεχομένως να αλλοιώσει τα αρχιτεκτονικά τους χαρακτηριστικά.
• Χρίζουν ενεργειακής αναβάθμισης και εκσυχρονισμού των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, με τον ίδιο κίνδυνο.
• Ομοίως για τη συμμόρφωση σύμφωνα με τους κανόνες της πυρασφάλειας.
• Εξασφάλιση προσβασιμότητας για όλους και ειδικά για τα ΑΜΕΑ.

    Κλείνοντας, προτείνω το Ξενία Άρτας να γίνει το πρότυπο πιλοτικό κτίριο για την αποκατάσταση κτιρίων του μοντερνισμού για την Ελλάδα και ίσως και διεθνώς, με τη βοήθεια μιας διεπιστημονικής ομάδας (αρχιτέκτονες, στατικοί, μηχανολόγοι κλπ ειδικοί επιστήμονες). Είναι μια μοναδική ευκαιρία για τη διάσωση του κτιρίου, την απόδοσή του στους πολίτες, αλλά και για την απόδοση στο Ξενία Άρτας ενός νέου ρόλου αντάξιου της αίγλης του. 

    Για οποιεσδήποτε διευκρινίσεις για το θέμα παρακαλώ μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου.

Με εκτίμηση,

Μυριάνθη Μουσά
Αρχιτέκτων Μηχανικός