Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Δρ. Αστικής Κοινωνικής Γεωγραφίας, Εύα Παπατζανή, Υπ. Δρ. Πολεοδομίας-Χωροταξίας, Δημήτρης Πέττας, Δρ. Αστικής Κοινωνικής Γεωγραφίας, Η AIRBNB ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ. Ανακοίνωση στο Συνέδριο του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ) ΑΤΤΙΚΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ και στη θεματική ενότητα: ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ: ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ, ΣΤΕΓΑΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. Το Συνέδριο έγινε στις 20-21-22 Οκτωβρίου 2017, ΕΜΠ, Αθήνα. Σελ. 8, κείμενο, βιβλιογραφία, χάρτες. Αναρτήθηκε στην ATTIKIPEDIA με σύμφωνη γνώμη των συγγραφέων στις 15.07.2018. Μπορείτε να το ανακτήσετε πατώντας εδώ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει ευρήματα και προβληματισμούς μιας έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά τις χωρικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ακινήτων στην πόλη της Αθήνας. Η έρευνα εστιάζει στην πρακτική της βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ακινήτων μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Airbnb και, πιο συγκεκριμένα, σκιαγραφεί i) το μέγεθος, τη γεωγραφία και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, ii) τις επιπτώσεις του στις γειτονιές της πόλης και στην αγορά ενοικίων, καθώς επίσης iii) τις επιπτώσεις του σε διάφορους κλάδους της οικονομίας.
Η Airbnb μίσθωση ακινήτων τοποθετείται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης και προσφάτως αναδυόμενης οικονομίας, της λεγόμενης «οικονομίας διαμοιρασμού», που περιγράφεται ως ένα σύνολο από «διαφορετικές μορφές ανταλλαγής, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο κερδοσκοπικές όσο και μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες και έχουν ως κύριο στόχο τη μεγιστοποίηση της χρήσης υπο- χρησιμοποιούμενων πόρων» (Meleo et al., 2016). Η βραχυπρόθεσμη μίσθωση ακινήτων μέσω της εταιρείας Airbnb ξεκίνησε το 2008, με έδρα το Σαν Φρανσίσκο των Η.Π.Α. Πρόκειται για μίσθωση μικρής διάρκειας, που κυμαίνεται από μία ημέρα έως λίγους μήνες και αφορά ολόκληρα διαμερίσματα και σπίτια ή μέρος αυτών, πρωτίστως σε αστικές κατοικίες αλλά και σε εξοχικές. Η διαδικασία μίσθωσης είναι ιδιαιτέρως απλοποιημένη, καθώς η κράτηση και η πληρωμή πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά, χωρίς τη σύναψη συμβολαίου. Χάρη στα παραπάνω χαρακτηριστικά, η Airbnb μίσθωση ακινήτων έχει γίνει ιδιαιτέρως δημοφιλής, τόσο σε τουρίστες όσο και σε εργαζόμενους, φοιτητές και άλλους χρήστες.
Σχετικά με τις επιπτώσεις της Airbnb μίσθωσης ακινήτων, έχει επισημανθεί στη διεθνή βιβλιογραφία η θετική συμβολή της στην τοπική οικονομία των πόλεων και των συγκεκριμένων περιοχών στις οποίες αυτή αναπτύσσεται (Davidson and Infranca, 2016; Llop, 2016), καθώς ενεργοποιεί επιπλέον υπηρεσίες και δραστηριότητες. Παράλληλα, όμως, έχει αναδειχθεί και μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων της συγκεκριμένης πρακτικής. Αρχικά, έχει παρατηρηθεί ότι η διάδοση της Airbnb μίσθωσης ακινήτων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αύξηση των τιμών ενοικίων, όχι μόνο στη νέα αγορά των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων αλλά και στη συμβατική αγορά των μακροχρόνιων (Davidson and Infranca, 2016; Gurran and Phibbs, 2017; Meleo et al., 2016). Οι τάσεις αύξησης των τιμών ενοικίων είναι συνήθως εντονότερες σε κεντρικές και τουριστικές περιοχές και ιδιαίτερα σε περιοχές με περιορισμένο διαθέσιμο οικιστικό απόθεμα. Επιπλέον, οι περιοχές αυτές επιβαρύνονται με θόρυβο, απορρίμματα και κυκλοφοριακή συμφόρηση, λόγω της υπερσυγκέντρωσης οχλουσών δραστηριοτήτων για την εξυπηρέτηση του αυξανόμενου αριθμού των τουριστών και άλλων προσωρινών χρηστών. Η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται στις συγκεκριμένες περιοχές υπονομεύει τον αρχικό πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό, ακόμα και τις συνθήκες ασφαλείας, ανατρέπει την καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων και προκαλεί συγκρούσεις μεταξύ αυτών και των επισκεπτών (Gottlieb, 2013; Gurran and Phibbs, 2017; Llop, 2016; Smorto, 2015). Συνολικά, οι αλλαγές που προκύπτουν από την Airbnb μίσθωση ακινήτων στην αγορά ενοικίων, στη σύνθεση του πληθυσμού και στο χαρακτήρα ορισμένων περιοχών των πόλεων έχουν περιγραφεί ως φαινόμενα «τουριστικού εξευγενισμού» των πόλεων, «τουριστικοποίησης» των γειτονιών και ακραίας εμπορευματοποίησης του οικιστικού τους αποθέματος (Gant, 2015; Mendes, 2016; Sans and Quaglieri, 2016; Smorto, 2015).
Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου η Airbnb μίσθωση ακινήτων είναι σήμερα επίσης ιδιαιτέρως διαδεδομένη, οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης πρακτικής δεν είναι απαραίτητα οι ίδιες με αυτές που έχουν επισημανθεί στη διεθνή βιβλιογραφία για διάφορες πόλεις του εξωτερικού. Είναι λογικό να διαφοροποιούνται ανάλογα με το τοπικό πλαίσιο αναφοράς, καθώς επίσης ανάλογα με την ιδιαίτερη συγκυρία της συνεχιζόμενης και πολυεπίπεδης κρίσης που έχει λάβει – μεταξύ άλλων – και διαστάσεις μιας κρίσης στεγαστικής. Οι διαφορετικές, λοιπόν, και πολλαπλές επιπτώσεις της Airbnb μίσθωσης ακινήτων, ειδικά στην πόλη της Αθήνας, διερευνώνται και σχολιάζονται παρακάτω.
